ماه های حرام به دلیل حرمتی که دارند، جنگ و کشتار در آنها طبق اصول اولیه اسلام ممنوع و حرام شمرده شده است و ارتکاب قتل و هر گونه جرمی در این ماه ها دیه ای مازاد بر ما های دیگر را شامل می شود. این اصل در قانون جمهوری اسلامی ایران نیز محترم شمرده شده و به عنوان یکی از اصول مجازات اسلامی بر شمرده می شود.
با این حال، امروزه به دلیل تحول در زندگی بشری و استفاده روز افزون از وسایل نقلیه، تصادفات و پیامدهای ناشی از آن گریز ناپذیر است و این اتفاقات می تواند در هر ماهی از سال اتفاق بیافتد. در قانون مجازات اسلامی ارتکاب جرم بویژه قتل در ماه های حرام اعم از قتل عمد یا غیر عمد مشمول مجازات است. دیه مقرر در ماه های معمول سال در ماه های حرام افزایش می یابد و اصطلاحا تغلیظ می شود. بنابراین ماه های حرام به دلیل حرمتی که برای آنها قائل می شود، دیه ای مازاد برای مقدار مشخص را شامل می شوند. میزان افزایشی که برای دیه ماه های حرام در نظر گرفته شده است، از نرخ مصوب دیه همان سال، یک سوم بیشتر خواهد بود.
مفهوم دیه
ابتدا و پیش از پرداختن به مقوله دیه در ماه های حرام، به بیان مفهوم دیه می پردازیم.
دیه برابر با تعریفی که در قانون مجازات اسلامی آمده است، به مالی اطلاق می گردد که فرد در صورت مرتکب شدن جرمی علیه دیگری و رساندن هر گونه آسیب و صدمه ای به جان و اعضای بدن وی، بایستی آن را به فرد مصدوم یا در صورت فوت وی به خانواده و اولیای دم او پرداخت نماید. مقدار دیه و مبلغی که مجرم تحت عنوان دیه باید پرداخت کند، هر ساله توسط قوه قضاییه مشخص شده و اعلام می گردد. معمولا میزان دیه را با در نظر گرفتن نرخ تورم سالانه مشخص می کنند که با توجه به صعودی بودن تورم، مقدار آن همه ساله افزایش می یابد.
همزمان با تعیین نرخ دیه برای ماه های معمول سال، مبلغی هم به عنوان دیه ماه های حرام تعیین می گردد که مقدار آن نسبت به دیه ماه های عادی سال بیشتر است. بر همین اساس نیز اصطلاح تغلیظ را برای دیه ماه های حرام بکار می برند بدین معنی که دیه ماه حرام تغلیظ شده و مشمول افزایش شده است. همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، ریشه دیه در ماه های حرام به اصل شریعت اسلام و قانون مجازات اسلامی بر می گردد.
حال این سوال مطرح است که علت افزایش نرخ دیه در ماه های حرام چیست؟ و اینکه کدام ماه ها تحت عنوان ماه های حرام شناخته می شوند؟ و افزایش دیه در این ماه ها بر چه اساس و تحت چه شرایطی است و دیه این ماه ها متعلق به چه کسانی است؟ برای اینکه پاسخ این سوالات را بدانید دعوت می کنم در ادامه مقاله ما را همراهی کنید. با این حال شما می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر و جزئی تر در این مورد، به موسسه مشاوره حقوقی مراجعه کرده و مشاوره حقوقی رایگان دریافت نمایید. همچنین این موسسه برای رفاه حال مراجعین خود، مشاوره حقوقی تلفنی رایگان در نظر گرفته است.
برای اینکه بتوانیم به سوالات مطرح شده در بالا پاسخ دهیم، ابتدا به مفهوم تغلیظ دیه پرداخته و به این مبحث می پردازیم که چرا از افزایش دیه با عنوان تغلیظ دیه یاد می شود؟
شرایط تغلیظ دیه در ماه های حرام موضوع بعدی است که به آن خواهیم پرداخت و به شرایط و موارد افزایش دیه در این ماه ها پرداخته و در انتها نیز به بیان نحوه محاسبه میزان دیه و مقدار آن در ماه های حرام خواهیم پرداخت.
مفهوم تغلیظ در دیه ماه های حرام
همانطور که اشاره شد، تاریخچه افزایش دیه انسان در ماه های حرام ریشه در اسلام دارد و از آنجایی که عادت به کُشت و کشتار در تاریخ اعراب جاهلی بسیار رواج داشت، به حکم اسلام، جنگ و کشتار در ماه هایی از سال ممنوع شد تا آرامش نسبی برای مردم حداقل در ماه هایی از سال تامین شود. بر همین اساس، چهار ماه قمری تحت عنوان ماه های حرام شناخته شدند و قتل و کشتار در آنها به شکل جدی تری ممنوع اعلام شد و چنانچه کسی در این ماه ها مرتکب قتلی می شد، بایستی مجازاتی به مراتب سنگین تر نسبت به ماه های عادی سال پرداخت می کرد.
قرآن نیز این حکم را تایید کرده و حرمت ماه های حرام را مورد تاکید قرار داده است. این ماه ها، ذی حجه، ذی قعده، محرم و رجب را شامل می شود. دیه مقرر در سال، در این ماه ها بنا به حکم فقه و شرع افزایش می یابد که در اصطلاح فقهی و حقوقی از این افزایش تحت عنوان تغلیظ یاد می شود.
تغلیظ در معنای لغوی به غلیظ کردن، تشدید کردن، قوی تر و درشت ساختن اشاره دارد. بنابراین تغلیظ به افزایش دیه و افزودن بر مقدار آن دلالت می کند.
در اینجا لازم به ذکر است که افزایش مقدار دیه یا همان تغلیظ، صرفا محدود به ماه های حرام نیست و ممکن است این افزایش در شرایط خاص دیگری نیز اعمال شود. مثلا وقوع جنایت در حریم مکه نیز مشمول تغلیظ دیه است. با این حال، طبق ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی، افزایش دیه تنها محدود به حریم کعبه بوده و شامل سایر اماکن متبرکه مانند حرم ائمه معصومین نمی شود.
چنانچه در این مورد نیاز به دریافت مشاوره تخصصی دارید می توانید از مشاوره حقوقی رایگان ارائه شده در موسسه مشاوره حقوقی بهره مند شوید. این مرکز برای اینکه بتواند خدمات خود را به بهترین نحو به مراجعین خود ارائه نماید، مشاوره حقوقی تلفنی رایگان نیز در نظر گرفته است تا افرادی که نمی توانند به صورت حضوری مراجعه کنند، از این امکان بهره مند شوند.
افزایش دیه در ماه های حرام مشمول چه شرایطی است؟
یک نکته حائز اهمیت در رابطه با افزایش دیه در ماه های حرام، شرایط و مواردی است که در پی تجمیع آنها، مقدار دیه افزایش پیدا می کند. مطابق مواد قانونی، می توان شرایط افزایش دیه در ماه های حرام را چنین برشمرد:
- به موجب ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی، چنانچه هر دو اتفاق ارتکاب به قتل و فوت شخص در هر یک از ماه های حرام (محرم، رجب، ذی حجه و ذی قعده) روی داده باشد، صرف نظر از اینکه قتل عمدی بوده یا غیر عمد، اصل تغلیظ دیه اعمال خواهد شد. به عبارتی اگر فردی در ماه حرام اقدام به قتل شخصی کند و مقتول نیز در ماه حرام فوت نماید، این مورد مشمول تغلیظ دیه خواهد بود. ولی چنانچه عمل جنایت در یکی از ماه های حرام رخ داده باشد، ولی این عمل منجر به فوت مقتول در لحظه نشود و وی پس از مدتی بستری در بیمارستان فوت کند و زمان فوت در ماه حرام واقع نشود، شرایط افزایش دیه فراهم نبوده و این مورد مشمول تغلیظ دیه نخواهد بود.
- همانطور که اشاره شد، در حکم تغلیظ دیه در ماه حرام، تفاوتی در عمدی یا غیرعمدی بودن قتل وجود ندارد. بدین معنی که حتی وقوع قتل غیر عمد نیز در ماه های حرام مشمول تغلیظ دیه خواهد بود. این مورد در زمان بیمه کردن وسایل نقلیه بویژه اتومبیل های شخصی در نظر گرفته می شود و دیه ماه حرام در قتل های ناشی از تصادفات رانندگی تحت پوشش قرار می گیرد.
- مورد دیگر در ارتباط با شرایط تغلیظ دیه در ماه های حرام به این مورد اشاره دارد که طبق ماده ۵۵۶ قانون مجازات اسلامی، قانون تفاوتی میان فرد بالغ با فرد غیربالغ در حکم تغلیظ دیه قائل نشده است. این حکم همچنین تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست و حکم تغلیظ دیه برای مقتول زن نیز اجرا می شود. مضاف بر این، دیه سقط جنین نیز در ماه های حرام افزایش می یابد. بدین معنی که چنانچه جنین دارای روح در ماه حرام سقط شود، مشول تغلیظ دیه سقط جنین خواهد بود.
- مطابق با ماده ۵۵۷ قانون مجازات اسلامی، صرفا قتل نفس است که در ماه های حرام مشمول افزایش و تغلیظ دیه خواهد بود. بدین معنی که دیه تنها زمانی تغلیظ می شود که فردی مرتکب قتل شده باشد. بنابراین آسیبی که توسط فردی به اعضای بدن دیگری وارد شود، چنانچه شخص ضارب محکوم به پرداخت دیه شود، حتی اگر این جرم در ماه حرام اتفاق بیافتد، دیه به هیچ عنوان مشمول تغلیظ نبوده و افزایش دیه ماه حرام به این جرم تعلق نخواهد گرفت و دیه برای این عمل مجرمانه طبق روال عادی محاسبه می شود.
نکته دیگری که در این زمینه بهتر است اشاره شود، این است که مطابق تبصره ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی، مغرب شرعی به عنوان معیار شروع و اتمام ماه های حرام تلقی می شود. به عبارتی از آنجایی که ماه های حرام، جزء ماه های قمری محسوب می شوند، برای اینکه از وقوع قتل در ماه حرام مطمئن شوند، بایستی تاریخ ماه قمری مورد نظر به وقت غروب شرقی مد نظر قرار گیرد. برای مثال، ماه رجب به عنوان یکی از ماه های حرام، از مغرب شرعی آخرین روز از ماه جمادی الثانی شروع شده و به وقت غروب شرعی آخرین روز از ماه رجب پایان می یابد.
متقاضیانی که در این مورد با ابهاماتی مواجه هستند و سوالاتی نسبت به شرایط ویژه خود در مورد شرایط و نحوه محاسبه دیه در ماه های حرام دارند می توانند از مشاوره تخصصی وکلای با تجربه موسسه مشاوره حقوقی استفاده نمایند. این موسسه خدمات مشاوره حقوقی رایگان برای مراجعین خود در نظر گرفته است. همچنین در این موسسه برای افرادی که به هر دلیلی امکان مراجعه حضوری ندارند، خدمت مشاوره حقوقی تلفنی رایگان پیش بینی شده است.
دیه در ماه حرام چگونه محاسبه می شود و مقدار آن چقدر است؟
در کل، تفاوتی میان نرخ دیه هر سال با سال قبل از آن وجود دارد و مقدار دیه همه ساله به میزان مشخصی افزایش می یابد. بر همین اساس، در ابتدای هر سال، مقدار دیه از سوی قوه قضاییه اعلام می گردد. مبلغ اعلام شده برای هر سال شامل ماه های عادی است و طبق قانون، میزان دیه در ماه های حرام، ثلث دیه کامل یا به عبارتی به میزان یک سوم دیه آن سال افزایش می یابد.
قوه قضاییه میزان دیه برای سال ۱۴۰۰ را چهارصد و هشتاد میلیون تومان اعلام کرده بود که این میزان نسبت به دیه سال ۱۳۹۹ یعنی یک سال قبل، ۴۵ درصد افزایش داشت. بنابراین چنانچه شرایط تغلیظ دیه برای یک قتل محقق شود، بایستی به میزان یک سوم به آن افزوده شود. با این حساب، مقدار دیه در سال ۱۴۰۰ برای ماه حرام، ششصد و چهل میلیون مقرر شده بود.
نرخ دیه و میزان تغلیظ آن در ماه های حرام در سال ۱۴۰۱
قوه قضاییه اخیرا مقدار معین دیه برای سال ۱۴۰۱ و دیه ماه های حرام در این سال را اعلام کرده است. طبق اعلام این نهاد، میزان دیه کامل انسان برای سال ۱۴۰۱ و ماه های عادی و غیر حرام، ۶۰۰ میلیون تومان اعلام شده است. این رقم با محاسبه میزان تغلیظ در ماه های حرام به عدد ۸۰۰ میلیون تومان افزایش می یابد.
چنانچه نیاز به اطلاعات بیشتر در این مورد دارید می توانید از راهنمایی و مشاوره وکلای مجرب موسسه مشاوره حقوقی استفاده کنید. در این موسسه امکان دریافت مشاوره حقوقی رایگان به صورت حضوری و تلفنی فراهم شده است.
نظر دهید