امروزه استفاده از چک بسیار متداول است و این امر موجب شده است که مسائل حقوقی بسیار زیادی نیز در ارتباط با آن به وجود بیاید. ازآنجایی‌که استفاده از چک به انجام برخی معاملات کمک زیادی می‌کند آگاهی از انواع، قوانین و نکات حقوقی آن بسیار ضروری است. در این صورت، می‌توان از مشکلات متعددی که ممکن است پس از استفاده از چک به وجود بیاید پیشگیری کرد و از سوی دیگر، معاملاتی با کمترین دردسر حقوقی انجام داد. در ادامه با چک بانکی و قوانین آن بیشتر آشنا می‌شوید. پیشنهاد میکنیم مقاله قانون چک را که به طور کامل به آن پرداخته شده مطالعه و یا با مشاوران حقوقی جهت مشاوره تلفنی حقوقی تماس رایگان برقرار کنید.
انواع چک بانکی چیست؟
قبل از پرداختن به انواع چک بانکی در ابتدا لازم است بدانید چک چیست؟ چک نوشته‌ای است که به‌موجب آن، فرد صادرکننده به بانک دستور می‌دهد که بخشی از پولش که در حساب بانکی قرار دارد به فرد دارنده چک پرداخت شود. چک بانکی به پنج نوع تقسیم می‌شود که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
چک عادی
رایج‌ترین چک بانکی که مورداستفاده قرار می‌گیرد چک بانکی عادی است. در این نوع چک، فردی که صاحب چک است از حساب جاری خود، چکی را در وجه فردی دیگر صادر می‌کند. فردی که این نوع چک را در دست دارد برای نقد کردن آن باید به یکی از شعب بانکی چک صادرشده مراجعه کند. از سوی دیگر، هیچ تضمین و اعتباری برای این نوع چک وجود ندارد و تنها به اعتبار صادرکننده چک، دریافت می‌شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود تنها زمانی چک بانکی عادی را دریافت کنید که صادرکننده آن را می‌شناسید و نسبت به اعتبار او مطمئن هستید.
چک تاییدشده
این نوع چک نسبت به چک بانکی عادی از اعتبار بالاتری برخوردار است. این بدین دلیل است که در چک بانکی تاییدشده، بانک وجود وجه نوشته‌شده بر روی چک را تایید می‌کند. پس از اینکه بانک، وجود وجه را تایید می‌کند آن را در حساب بانکی مسدود می‌کند تا فرد دارنده چک بتواند آن را دریافت کند.
چک تضمین‌شده
چک تضمین‌شده، چکی است که بانک آن را به درخواست مشتری، صادر می‌کند. برای صدور این نوع چک، نیازی به داشتن دسته‌چک نیست و هر فردی می‌تواند درخواست صدور آن را با مراجعه به بانک ثبت کند. این چک اعتبار بسیار زیادی دارد زیرا در زمانی که درخواست صدور آن ثبت می‌شود بانک مبلغ را از حساب مشتری برمی‌دارد و به‌این‌ترتیب فردی که دارنده چک است می‌تواند اطمینان داشته باشد که چک نقد خواهد شد. از سوی دیگر، حتی اگر فردی که درخواست صدور چک را داده است ورشکست شود یا فوت کند باز هم چک قابل وصول است.
چک بین بانکی (رمزدار)
این نوع چک توسط بانک و به درخواست مشتری برای بانکی دیگر صادر می‌شود و به انتقال پول از یک بانک به بانکی دیگر کمک می‌کند. به این دلیل، به آن چک رمزدار گفته می‌شود که این نوع چک همراه با رمز صادر می‌شود. چک بین بانکی، قابل‌انتقال به شخص ثالث نیست. این نوع چک مانند چک تضمین‌شده از اعتبار بالایی برخوردار است و مانند پول نقد است.
چک مسافرتی
در عرف به چک مسافرتی، تراول‌چک نیز گفته می‌شود. این نوع چک را بانک صادر می‌کند و وجه نوشته‌شده بر روی آن نیز توسط بانک یا نمایندگان آن پرداخت می‌شود. این نوع چک به این دلیل مسافرتی نامیده می‌شود که افراد به‌جای همراه داشتن پول می‌توانند از چک مسافرتی استفاده کنند. از سوی دیگر، این چک‌ها اعتبار بسیار زیادی دارند.
چک برگشتی چیست و قوانین حقوقی مرتبط با آن چگونه است؟
چک زمانی برگشت می‌خورد که شما به بانک مراجعه می‌کنید و متوجه می‌شوید که حساب صادرکننده چک به اندازه وجه روی چک، پول ندارد. در این صورت، چک صادرشده، چک برگشتی یا نام می‌گیرد. بر اساس قانون، صدور چک بی‌محل، جرم محسوب می‌شود. در برخی شرایط، برگشت خوردن چک نشان‌دهنده بی‌محل بودن آن نیست و بنابراین، جرم محسوب نمی‌شود. این شرایط عبارت‌اند از:
- چک دارای تاریخ است.
- چک به‌عنوان تضمین انجام یک کار یا به‌عنوان یک تعهد صادر شده است.
- چک سفید امضا صادر شده است.
- در دادگاه ثابت شده است که چک بدون تاریخ صادر شده است.
- وصول چک در صورت برآورده شدن شرایطی صادر شده است.
- چک برای ربا صادر شده است.
- دارنده چک در طی شش ماه برای وصول کردن آن به بانک مراجعه نکرده است.
درصورتی‌که چنین شرایطی وجود نداشته باشد شما می‌توانید چک را برگشت بزنید. پس از آن، یک گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت می‌کنید که در آن اطلاعاتی ازجمله هویت چک و صادرکننده آن و همچنین، علت عدم پرداخت چک نوشته شده است. این گواهی باید دارای مهر و امضا از سوی بانک باشد. سپس می‌توانید مراحل بعدی را برای شکایت از فرد صادرکننده چک طی کنید. این مراحل در ادامه توضیح داده شده‌اند.
- دو نسخه کپی از پشت و روی چک تهیه کنید.
- دو نسخه کپی از گواهی عدم پرداخت تهیه کنید.
- در یکی از مراجع قضایی محل خود، نسخه‌های کپی مدارک را برابر اصل کنید.
- فرم‌های مربوط به شکایت را پر کنید.
- فرم مربوط به شکایت را به اتاق تمبر ببرید و مطابق با مبلغ هزینه شکایت چک برگشتی، آن را تمبر بزنید.
- اصل چک برگشتی به همراه سایر مدارک ازجمله شناسنامه و کارت ملی را به مرجع قضایی ارائه دهید.
- طی شش ماه پس از صدور گواهی عدم پرداخت با مدارکی که مطرح شد به دادسرای محل خود مراجعه کنید و شکایت کیفری از صادرکننده چک بی‌محل را ثبت کنید.
در ارتباط با مجازات مرتبط با چک برگشتی لازم است بدانید این مجازات به مبلغ چک بستگی دارد. به این صورت که:
- اگر مبلغ نوشته شده بر روی چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد فرد صادرکننده چک به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم می‌شود.
- اگر مبلغ نوشته شده بر روی چک بین ۱۰ میلیون ریال و ۵۰ میلیون ریال باشد فرد صادرکننده چک به حبس بین شش ماه تا یک سال محکوم می‌شود.
- اگر مبلغ نوشته شده بر روی چک بیشتر از ۵۰ میلیون ریال باشد فرد صادرکننده چک به حبس از یک تا دو سال محکوم می‌شود و از سوی دیگر، تا دو سال اجازه ندارد دسته‌چک داشته باشد.
چک سفید امضا چیست؟
چک سفید امضا چکی است که فرد صادرکننده آن را بدون نوشتن وجه، تاریخ و نام دارنده صادر می‌کند و تنها آن را امضا می‌کند. بر اساس قانون، این چک مشمول قوانین کیفری نمی‌شود. این چک در اغلب موارد برای ضمانت یا برای جبران خسارت احتمالی پس از انجام یک معامله صادر می‌شود. بااین‌حال، ازآنجایی‌که امکان سوءاستفاده از این چک بسیار زیاد است مشاوران حقوقی و وکلا توصیه می‌کنند که تا جایی که امکان دارد چک سفید امضا صادر نشود.
ظهرنویسی چک چیست و چه قوانینی دارد؟
ظهر نویسی چک به معنای پشت‌نویسی چک است که در جهت اهداف مختلفی انجام می‌شود. معمولا در شرایط زیر ظهرنویسی چک اتفاق می‌افتد:
- انتقال: در این شرایط، دارنده چک، آن را با ظهرنویسی به فردی دیگر منتقل می‌کند که در صورت عدم وصول وجه روی چک، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند.
- ضمانت: در شرایطی ممکن است فرد صادرکننده بخواهید اعتبار چک را افزایش دهد. در این شرایط، فرد ثالثی با ظهرنویسی چک، اعتبار صادرکننده یا کسی که قبلا ظهرنویسی کرده است را تضمین می‌کند.
- اصلاح: گاهی اوقات ممکن است صادرکننده چک بخواهد مبلغ یا تاریخ چک را تغییر دهد. در این شرایط، او می‌تواند به ظهرنویسی چک اقدام کند و سپس آن را امضا کند.
اگر ظهرنویسی چک به‌منظور انتقال انجام شده باشد، فرد دارنده چک به شرطی می‌تواند برای دریافت پول خود به فرد پشت‌نویس مراجعه کند که تا ۱۵ روز پس از سررسید چک، گواهی عدم پرداخت توسط بانک صادر شده باشد اما اگر این اتفاق نیفتاده باشد، دارنده چک تنها می‌تواند از فرد صادرکننده چک، طلب خود را بخواهد.
در مقابل، اگر ظهرنویسی چک به‌منظور ضمانت انجام شده باشد و چک برگشت بخورد، فرد دارنده چک می‌تواند در هر زمانی که می‌خواهد وجه قیدشده بر روی چک را از فرد صادرکننده و همچنین فردی که آن را پشت‌نویسی کرده است، طلب کند. لازم به ذکر است که درصورتی‌که در رابطه با چک، نیاز به اطلاعات بیشتری دارید می‌توانید سوالات خود را با متخصصین سایت مشاوران حقوقی مطرح کنید و به‌این‌ترتیب مشاوره حقوقی رایگان دریافت کنید.
در زمان صدور چک چه نکاتی را لازم است رعایت کنید؟
برای اینکه گرفتار مشکلات حقوقی مرتبط با چک نشوید مهم است که در هنگام صدور آن، برخی نکات را رعایت کنید. در ادامه با این نکات آشنا می‌شوید.
- حتما فقط خودتان چک را بنویسید و صادر کنید.
- در قسمت مرتبط با وجه چک، مبلغ را هم به ریال و هم به تومان بنویسید.
- بهتر است دلیل صدور چک را بنویسید.
- برای جلوگیری از تغیر مبلغ چک، بهتر است بر روی قسمت وجه چک، یک چسب نواری بچسبانید.
- اگر پس از نوشتن چک، هیچ خط‌خوردگی‌ای به وجود نیامد بهتر است بر روی چک عبارت «×بدون خط‌خوردگی×» را بنویسید.
- اگر به هر دلیلی، بر روی چک خط‌خوردگی‌ای ایجاد شد بهتر است مبلغ و تاریخ چک را پشت‌نویسی کنید.
- حتما امضای منحصربه‌فردی استفاده کنید و در کنار امضا، نام و نام خانوادگی و تاریخ را نیز قید کنید.
- ته چک را تکمیل کنید.
- از دسته‌چک خود به‌خوبی مراقبت کنید.
- به‌هیچ‌عنوان در قسمت ته چک، امضا نزنید تا اگر دسته‌چک شما به دلیلی گم شد کسی نتواند امضای شما را جعل کند.
- به‌محض گم شدن دسته‌چک، به بانک مراجعه کنید و این موضوع را اطلاع دهید. همچنین پس از آن به دادسرا مراجعه کنید و شکایت خود را مطرح کنید.
در زمان دریافت چک چه نکاتی را لازم است رعایت کنید؟
اگر شما صادرکننده چک نیستید و دریافت‌کننده آن هستید لازم است برای پیشگیری از مشکلات حقوقی، برخی نکات را رعایت کنید. این نکات در ادامه مطرح شده‌اند.
- بهتر است در زمان صدور چک، خودتان حضور داشته باشید.
- برای اینکه مطمئن شوید چک اعتبار دارد می‌توانید از بانک استعلام بگیرید یا با کسبه مورد اعتماد مشورت کنید.
- برای چک‌هایی که وجه آن سنگین یا مهم است بهتر است همراه داشته باشید تا بعدا در صورت بروز مشکل، به‌عنوان شاهد با شما همراه باشد.
- بهتر است از چک‌هایی که دارای خط‌خوردگی هستند اجتناب کنید.
- درصورتی‌که صادرکننده چک را به‌خوبی نمی‌شناسید بهتر است مشخصات و آدرس فرد را دریافت کنید.
- بررسی کنید که تاریخ عددی و حروفی چک با یکدیگر مطابقت داشته باشند.
- اگر در رابطه با قوانین چک به اندازه کافی اطلاعات ندارید حتما در این مورد با مشاور حقوقی مشورت کنید.
- پس از اینکه چک را دریافت کردید حتما یک نسخه کپی از آن تهیه کنید.
- از دریافت چک‌هایی که به‌منظور ربا، قمار یا سایر اقدامات مجرمانه صادر شده‌اند جدا اجتناب کنید.
درنهایت، اگرچه چک ابزاری رایج و محبوب برای انجام معاملات است اما عدم آگاهی از قوانین مرتبط با آن می‌تواند مشکلات و دردسرهای حقوقی بسیار زیادی را به همراه داشته باشد. بنابراین، چه صادرکننده چک هستید و چه دریافت‌کننده آن، لازم است از انواع چک بانکی و قوانین و نکات حقوقی آن آگاه باشید تا از مشکلات حقوقی مرتبط با چک پیشگیری کنید. اگر با مطالعه مقاله باز هم نیاز به راهنمایی بیشتری دارید می‌توانید از مشاوره حقوقی رایگان سایت مشاوران حقوقی بهره‌مند شوید و جواب سوالات خود را از متخصصان دریافت کنید.
نظر دهید