امروزه عقد و ازدواج ها بسیار چالش برانگیز شده و ابعاد جدیدی به خود گرفته است. بر همین اساس نیز کار بسیاری از زوجین در مدت کوتاهی پس از ازدواج به دادگاه کشیده می شود. در همین راستا لازم است که افراد با آگاهی نسبی از قوانین مربوط به ازدواج و طلاق به این مسیرها قدم بگذارنند. ما در این مقاله برآنیم تا به بررسی بیشتر و بیان شرایط و قوانین موجود در مورد موضوع دعوای بطلان عقد نکاح بپردازیم.
زمانی که عقد صورت گرفته بین دو زوج فاقد شرایط یک عقد معمول باشد در این صورت عقد باطل شده و بطلان عقد نکاح صورت می گیرد. این امر بدین معنی است که دیگر بین زوجین هیچ عقدی صورت نگرفته و هر گونه عقد بین دو نفر دارای وجاهت قانونی و شرعی نیست. دعوای بطلان عقدی نکاح یکی از دعاوی است که امکان رسیدگی به آن در دادگاه خانواده وجود دارد. همانطور که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد اگر هر کدام از زوجین ادعایی مبنی بر صورت گرفتن عقد داشته باشند، در صورت عدم وجود شرایط معمول یک عقد، این ازدواج هم از لحاظ شرعی و هم از لحاظ قانونی هیچ اعتباری ندارد. اگر در این شرایط هر یک از طرفین از دادگاه درخواست بطان عقد نکاح را نماید عقد بر اساس مستنداتی که در اختیار دادگاه قرار می گیرد باطل اعلام خواهد شد.
ازدواج و طلاق یکی از مقوله هایی هستند که بسیار جای بحث دارند و هر روزه ابعاد جدیدی به خود می گیرند، بنابراین لازم است افراد چنانچه درگیر چنین دعاویی قانونی در مورد ازدواج و طلاق خود شده اند، با آگاهی و کسب اطلاعات جامع تر روند رسیدگی به دعاوی خود را تسهیل بخشند. در این میان مراکز و موسسات حقوقی با در اختیار داشتن وکلای مجرب و خبره، اقدام به ارائه مشاوره حقوقی به متقاضیان خود کرده اند. مشاوره حقوقی رایگان، خدمتی است که توسط این مراکز برای رفاه حال مشتریان در نظر گرفته شده است. متقاضیانی هم که به هر دلیلی نمی توانند از خدمات مشاوره ای حضوری استفاده کنند، می توانند از مشاوره حقوقی تلفنی رایگان بهره مند شوند.
چه مواردی باعث بطلان عقد نکاح می شود؟
- ازدواج براساس اکره و اجبار: براساس ماده ۲۰۲ تا ۲۰۸ قانون مدنی کشور، در صورتی که هر یک از زوجین با فشار غیر عادی و نامشروع، ناشی از ترس منطقی، تحت فشار قرار گیرند و یا به عبارت دیگر در وضعیتی باشند که برای نجات خود و یا نزدیکانش از خطر حیثیتی، جانی و مالی جدی و قریب الوقوع مجبور به انجام عمل حقوقی معین شده ای باشند، در این صورت قانون می تواند وارد عمل شود.
- نکاح موقت بدون تعیین مهریه: عقد موقت در ادبیات امروزی جامعه ما که از آن به عنوان صیغه نام برده می شود دارای دو رکن اصلی است و در صورتی که هر کدام از رکن ها رعایت نشود، می تواند باعث بطلان عقد نکاح شود. یکی از نکاتی که در مورد عقد موقت وجود دارد این است که عقد موقت نیازی به ثبت ندارد. بنابراین نیازی نیست زوجین حتما به دفاتر و اسناد رسمی مراجعه کنید. آنها می توانند صیغه را بین خود جاری سازند اما رعایت برخی شرایط آن جز ضروریات است. اول اینکه باید براساس ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی کشور مهریه زوجه حتما مشخص شود و دوم اینکه حتما مدت زمان معینی برای آن مشخص گردد. در صورتی که یکی از این دو مورد رعایت نگردد امکان بطلان عقد نکاح وجود دارد
و در صورت تخطی هر یک از طرفین، طرف دیگر می تواند از دادگاه درخواست دعوای بطلان عقد نکاح را داشته باشد.
- تعلیق در عقد نکاح: یکی از شروط اصلی هر زندگی رعایت برخی اصول و قواعد به صورت صحیح بین زوجین است. در صورتی که هر یک از زوجین اقدام به تعلیق ازدواج و یا عقد نکاح کند این امر می تواند باعث ابطلال عقد نکاح شود.
- عقد دائم زن مسلمان با مرد غیر مسلمان، عقد دائم مرد مسلمان با زن غیر مسلمان: در قوانین مصوب کشور در رابطه با ازدواج زن و مرد غیر مسلمان با مرد و زن مسلمان قوانینی وضع شده است که در صورت رعایت نشدن آنها بطلان عقد نکاح اتفاق می افتد.
- نکاح با زوج سابق خود که شش مورد آن به طلاق منجر شده و هر شش مورد آن به صورت عمدی اتفاق افتاده است.
- نکاح با زوج سابق خود که سه بار متوالی ازدواج کرده و دوباره از آن طلاق گرفته است و اگر قصد داشته باشد برای بار چهارم با آن زوج ازدواج کند عقد نکاح آنها باطل می شود.
- اگر زنی بخواهد با مردی که با مادر و یا دختر او قبل از وی رابطه و زنا داشته، ازدواج کند، این عقد فاقد شرایط معمول عقد بوده و در صورت عقد نکاح آنها باطل خواهد بود.
- نکاح با دختر و پسر و یا خواهر و مادر باطل است.
- نکاح با خواهر زن: بدین معنی که هرگاه مردی با یک زن ازدواج کند نمی تواند با خواهر آن زن نیز عقد کند خواه چنین عقدی دائم یا موقت باشد زیرا از نظر شرع و قانون باطل است.
- نکاح با محارم: محارم به دلیل خویشاوندی نزدیک نمی توانند با یکدیگر ازدواج کنند که شامل سه نوع است رضاعی، سببی و نسبی
- نکاح با زنی که در حال طلاق گرفتن و یا زنی که شوهر دارد و یا شوهر زن در حال فوت است، باطل است. زن با آگاهی از حرمت طلاق و عده نمی تواند تا مدت محدودی ازداوج کند.
- نکاح مرد بدون اجازه زن با خواهر زاده و بردار زاده زن باطل است (چنین نکاحی را نکاح غیر نافذ نیز می گویند).
- نکاح با زوجه سابق که به خاطر تهمت به زنا به زن شوهر دار از او جدا شده است.
- نکاح در احرام: بر این اساس اگر کسی که در حال احرام است به عقد کسی درآید عقد او باطل خواهد شد.
- نکاح با زنی که با شوهر سابق خود زنا داشته است باطل خواهد بود.
این موارد می تواند مصادیق و جزئیات دیگری داشته باشد که متقاضیان می توانند جهت اطلاع کامل از این موارد و اخذ مشاوره مطابق با شرایط و مشکل ویژه خود، به موسسات حقوقی مراجعه کرده و از مشاوره حقوقی رایگان این مراکز استفاده کنند.
به چه دلایلی بطلان و یا فسخ نکاح صورت می گیرد؟
هر یک از زوجین می توانند علیه طرف مقابل به دلیل معایبی که از قبل داشته و یا در زمان عقد با آن مواجه شده تقاضای بطلان عقد نکاح را نماید. در ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی کشور به مواردی که زوج می تواند اقدام به بطلان عقد نکاح کند اشاره شده است که شامل موارد زیر است:
- نبود و یا قطع آلت تناسلی که به این عیب حب گفته می شود که فقها در نحوه باطل بودن عقد نکاح در این مورد خاص با تردیدهایی مواجه هستند.
- عنن: به عنوان یک اختلال جنسی در مردان شناخته می شود که در آن آلت جنسی مردانه فاقد توانایی برخاستن و نعوظ است. از این رو مرد نمی تواند وظایف زناشویی خود را به انجام برساند. بنابراین زوجه می تواند درخواست بطلان نکاح را داشته باشد. البته زمانی چنین امری امکان پذیر است که از زمان مراجعه زن به دادگاه یک سال گذشته باشد.
- خصا یا اخته شدن مرد: خصا یا اخته شدن به حالتی اطلاق می گردد که در آن بیضه های مرد کشیده شده باشد، چنین شخصی خصی خوانده می شود. البته در این مورد باید گفت که مرد اگر قبل از عقد چنین مشکلی را داشته باشد و زوجه از آن بی خبر باشد می تواند دادخواست بطلان نکاح کند.
همچنین در ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی کشور برخی از عیوبی که زوج در صورت مشاهده می تواند درخواست فسخ نکاح کند شامل موارد زیر است:
- نابینایی دو چشم: چنانچه این مشکل قابل حل با درمان نباشد زوج می تواند درخواست فسخ نکاح نماید.
- زمین گیر شدن: بدین معنی که زوجه نتواند کارهای روزمره خود را انجام دهد.
- افضا: اگر مجرای حیض و بول یکی باشد یا به عبارت دیگر مخرج غائظ و مخرج حیض یکی شود، زوجه می تواند درخواست بطلان عقد را داشته باشد.
- خوره یا جذام: در اثر این بیماری قسمتی از پوست بدن خشک شده و در نهایت از بدن جدا می شود.
- قرن: نوعی بیماری در زنان است که ابتلا به آن باعث شاخی شدن یا ایجاد نسوج سخت فیبری غضروفی مانند در مجرای مهبل زنان شده و مانع انجام اعمال زناشویی می شود.
- برص: در اثر این بیماری لکه های سیاه و سفید در پوست افراد ایجاد می شود.
لازم به ذکر است که هر کدام از موارد ذکر شده در صورتی که قابل درمان باشند و امکان بازگشت به حالت عادی با درمان های پزشکی وجود داشته باشد، امکان فسخ و یا بطلان عقد نکاح میسر نخواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر و تکمیلی تر در این مورد می توانید به مراکز مشاوره مراجعه کرده و از مشاوره تخصصی وکلای با تجربه که به صورت مشاوره حقوقی رایگان ارائه می شود، استفاده نمایید. این مراکز برای افرادی که فاقد امکان مراجعه حضوری هستند، امکان دریافت مشاوره حقوقی رایگان تلفنی را نیز فراهم کرده اند.
جنون
جنون به عنوان یک عیب میان مرد و زن مشترک است و چنانچه هر یک از آنها به صورت مادام العمر یا مقطعی دچار جنون شوند، به طوری که این اختلال مانع از انجام کارهای روزمره شود و یا در پر ابتلا به آن فرد دست به اعمال خطرناکی بزند و به استناد شواهد و مدارک، ابتلا به جنون هر کدام از زوجین به قاضی محرز شود، به حکم قاضی عقد میان آنها ابطلال خواهد شد.
تدلیس
تدلیس یا فریب یکی دیگر از مواردی است که اثبات آن می تواند منجر به فسخ و بطلان عقد شود. در مواردی ممکن است که یکی از طرفین (زن یا مرد) با وارونه کردن یا جلوه دادن شرایط خلاق واقع، اقدام به فریب طرف مقابل کنند و بدین وسیله طرف مقابل را به ازدواج با خود راضی نمایند. در این شرایط چنانچه بعد از عقد مشخص گردد که فاقد شرایطی است که پیش تر مدعی آن شده بود و صرفا قصد فریب طرف مقابل را داشته، خواهان می تواند درخواست بطلان عقد را داشته باشد.
تخلف از شرط صفت
در این مورد، مقصود فریب طرف مقابل نیست. به عنوان مثال، خانواده دختر به این شرط با ازدواج دختر خود با شخص مورد نظر موافقت کرده اند که پیش از سر گرفتن عروسی، پسر خدمت سربازی خود را به اتمام برساند و در غیر اینصورت عقد باطل خواهد بود و پسر نیز این شرط را پذیرفته است ولی اکنون در مدت مقرر نتواسته به قول خود عمل کند.
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای بطلان عقد نکاح
لازم است که متقاضیان طرح دعوای بطلان عقد نکاح، مدارک زیر را به مراجع قضایی مربوطه ارائه اهند:
- سند ازدواج
- کارت ملی جهت انجام مراحل احراز هویت
- کارت بانکی برای پرداخت هزینه های دادرسی
خواهان در صورت عدم دسترسی به موارد فوق می تواند به دلایل زیر استناد کند:
- شهادت شهود و مطلعین از موضوع مورد بحث
- شماره پرونده استنادی
- گواهی پزشکی قانونی
- درخواست انجام تحقیقات محلی
مراحلی که برای طرح دعوای بطلان عقد نکاح بایستی طی شود
خواهان فسخ و بطلان عقد نکاح، ابتدا بایستی درخواست خود را به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی ارجاع دهد و سپس اقدام به درخواست ثبت دادخواست خود در سیستم کند. بعد از ثبت دادخواست، پرونده برای رسیدگی به دادگاه خانواده ارجاع خواهد شد.
در جلسه دادگاه، خواهان بایستی مدارک خود را که به استناد آن اقدام به طرح دعوای بطلان عقد کرده است را به دادگاه ارائه نماید.
قاضی پس از اینکه مدارک و استنادات موجود را مورد بررسی قرار داد، چنانچه به این نتیجه برسد که دلایل و مدارک برای بطلان و فسخ عقد نکاح کافی و شرایط برای صدور حکم بطلان عقد مهیاست، حکم خود مبنی بر بطلان عقد را صادر خواهد کرد.
پس از صدور حکم نهایی از سوی دادگاه، دادنامه توسط خواهان به دفتر خانه معین شده از سوی دادگاه عودت داده شده و طلاق به ثبت خواهد رسید.
در پایان لازم به ذکر است چون مقوله ازدواج و طلاق و حق بطلان عقد نکاح می تواند بسیار گسترده و مشمول جزئیات فراوان باشد، بهتر است افراد پیش از اقدام قضایی، نسبت به اخذ مشاوره در این مورد مطابق با شرایط ویژه خود اقدام کنند. برای این منظور و جهت رفاه حال متقاضیان، موسسات حقوقی خدمتی تحت عنوان مشاوره رایگان حقوقی را در نظر گرفته اند که افراد می توانند از این خدمات به صورت مشاوره حقوقی رایگان تلفنی نیز بهره مند شوند.
نظر دهید